In opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch heeft tlu landschapsarchitecten in samenwerking met Spacevalue gewerkt aan de Leidraad Ontwerp Openbare Ruimte voor de Brede Binnenstad en aan de uitwerking hiervan voor de Historische Binnenstad. Dit leverde 2 uitgebreide beeldboeken op.
De leidraad is een document dat helpt bij het ontwerpen, uitvoeren en beheren van de openbare ruimte voor de lange termijn. Het is bedoeld als naslagwerk voor ontwerpers en beheerders, maar kan ook worden gebruikt bij aanbestedingen of door externe ontwerpers die aan de stad werken. Het is opgemaakt als een beeldboek, met veel foto’s en uitleg over de openbare ruimte. Het laat inspiratiebeelden zien van hoe dingen gedaan kunnen worden en geeft oplossingen voor belangrijke thema’s zoals vergroening, samenhang en beheer. Beide boeken zijn tot stand gekomen door een intensieve samenwerking met de gemeente ’s-Hertogenbosch.
Verleden – Het oude beleidsplan voor de openbare ruimte, ‘De Binnenstad Buiten’, is vastgesteld in 1993. Vanuit dit plan zijn samenhangende beslissingen genomen en plannen uitgevoerd. Hiermee is hoge kwaliteit bereikt en was Den Bosch een (prijswinnend) voorbeeld voor andere steden. Het plan heeft jarenlang goed gewerkt, maar is toe aan vernieuwing. Daarom is een nieuw hulpmiddel nodig om de kwaliteit van de openbare ruimte te behouden én verder te verbeteren. De binnenstad van ’s-Hertogenbosch is geleidelijk gegroeid met de stap over het spoor. De ontwikkelingen van het Paleiskwartier en Willemspoort zijn bijna afgerond. En met de herontwikkeling van het Innovatiekwartier, EKP en de Bossche Stadsdelta wordt nu gesproken over ‘de Brede Binnenstad’. De leidraad gaat in op dit grotere geheel.
Heden – Andere grote veranderingen zijn dat de gemeente tegenwoordig veel meer samen met andere partijen werkt, waarbij ook de onderlinge rolverdeling is veranderd. Een gemeentelijk beleidsplan past daardoor niet meer goed bij deze tijd: er is behoefte aan een flexibeler kader omdat de manier waarop we de stad gebruiken verandert. Zo is er door klimaatverandering meer behoefte aan groen, ruimte voor water en oplossingen tegen hittestress. De energietransitie zorgt ervoor dat het drukker wordt in de ondergrond, waarvoor nieuwe – en soms nog onbekende – oplossingen nodig zijn. Ook willen we inclusief en toegankelijk zijn voor iedereen en is er aandacht voor een gezonde en beweegvriendelijke leefomgeving. Dit alles zorgt voor meer druk op de openbare ruimte. Tot slot wordt de beheerbaarheid en beschikbaarheid van huidige materialen in de openbare ruimte steeds lastiger. Zo leidt bijvoorbeeld het veranderende gebruik en het vaker openmaken van bestrating om kabels en leidingen aan te leggen, tot meer breuk en verrommeling van het straatbeeld. We willen materialen hergebruiken of duurzaam inkopen.
Beeldboeken – De nieuwe leidraad speelt in op al deze veranderingen. Het oude plan ‘De Binnenstad Buiten’ is daarbij verder ontwikkeld tot een hedendaagse handleiding. Deze helpt bij het maken van goede keuzes voor de toekomst, waarbij aandacht is voor de eigenheid van elk gebied afzonderlijk. Zo krijgt de openbare ruimte in de Brede Binnenstad meer samenhang, flexibiliteit en toekomstbestendigheid.
De leidraad in het eerste deel van de twee boeken kijkt vooral naar de grote lijnen en de lange termijn. Deze leidraad is bedoeld om ook in de toekomst richting te geven. Werken aan de openbare ruimte vraagt immers om lange termijn denken, omdat het kostbaar en ingewikkeld is om openbare ruimte opnieuw in te richten. Door de flexibele opzet kan de leidraad jarenlang gebruikt worden. Dit deel van de leidraad Brede Binnenstad is op 2 juli 2025 door het college vastgesteld.
In Deel 2, de Leidraad voor de Historische Binnenstad, is de systematiek concreter uitgewerkt. In dit deel wordt de ontwerptoolbox geïntroduceerd. Groen, verlichting, meubilair, verharding en water zijn de overkoepelende onderwerpen van de toe te passen ontwerpmiddelen. Aan de hand van de verschillende stratenprofielen laten we zien hoe deze toegepast kunnen worden in de historische binnenstad. Dit tweede deel van de leidraad is vooral een intern gemeentelijk document voor ontwerpers en beheerders en wordt periodiek bijgesteld. Binnenkort zal dit boek door het college worden behandeld.
