Schans Buitenwacht in Kampen is een voorbeeld van een ruimtelijk complexe herinrichting waarin cultuurhistorie, klimaatadaptatie, mobiliteit, ecologie en maatschappelijke wensen samenkomen. Het gebied ligt aan de overzijde van de IJssel, maar is onlosmakelijk verbonden met de verdedigingsgeschiedenis van de stad. Ooit was de schans cruciaal voor de bescherming van de IJsselbrug, een bron van handel en tolinkomsten. Na het verlies van deze verdedigingsfunctie volgden vele functiewijzigingen: van parkzone tot sportterrein, van discotheek tot parkeerterrein. Door het verdwijnen van groenstructuren, het dempen van waterlopen en verbranding van oude bebouwing bleef uiteindelijk een versteend, braakliggend terrein over, gekenmerkt door wateroverlast, beschadigde monumentale bomen en een wirwar van uiteenlopende belangen.
tlu landschapsarchitecten raakte betrokken op het moment dat het project was vastgelopen. De belangen van bewoners, ondernemers, overheden en erfgoedinstellingen liepen sterk uiteen. Bewoners en het waterschap eisten oplossingen voor de waterproblematiek, ondernemers wilden voldoende parkeerplaatsen, de horecaondernemer vroeg om een nieuw gebouw, NS/Prorail had behoefte aan een grote fietsenstalling, de RCE en Het Oversticht wilden het cultuurhistorisch karakter herstellen, en de provincie wilde het busstation behouden en uitbreiden. Daarnaast speelde de ligging binnen de beschermingszone van de IJsseldijk en het aanzienlijke hoogteverschil in het terrein een belangrijke rol, net als het behoud van monumentale bomen en de noodzaak om bestaande functies tijdens de uitvoering in stand te houden.
In nauwe samenwerking met gemeente Kampen, Het Oversticht, RCE en het Waterschap Drents Overijsselse Delta is een pilot gestart, waarbij is bekeken hoe deze vragen en eisen waren samen te brengen. Er werden door tlu landschapsarchitecten en de gemeente vijf ontwerpateliers gehouden, waarin alle stakeholders en bewoners actief betrokken werden. De sleutel tot het succes was het vinden van integrale oplossingen, gebaseerd op het combineren van functies en het gebruik van meervoudig ruimtegebruik. Het historische watersysteem en de gebiedsidentiteit fungeerden als dragers voor het ontwerp.
De twee schanspunten zijn op eigentijdse wijze teruggebracht. De ene is vormgegeven als een belvedère – een dakpark met uitzicht op het stadsfront van Kampen – waaronder zich de fietsenstalling van NS/Prorail bevindt, geschikt voor 1.400 fietsen. Deze 1.400 fietsen bepaalden het kader voor de afmeting van de luifel: niet groter dan noodzakelijk. Volgens NS is dit een van de mooiste stallingen in de regio.
De andere schanspunt is ingericht als groen verblijfselement en plek om te spelen. De trappenpartij naar de belvedère doet dienst als zitelement en podium, terwijl er onder de trap ruimte is gemaakt voor technische installaties zoals verlichting en irrigatie.
In het ontwerp is ook ruim aandacht besteed aan de bestaande monumentale bomen. Een markante eik kon blijven staan doordat een deel van de luifel is uitgespaard. Dankzij een ruime boomspiegel en het ongemoeid laten van het maaiveld is de boom verzekerd van een gezonde toekomst. Door het aanplanten van meer dan zeventig nieuwe inheemse bomen zoals lindes, eiken, elzen en kastanjes is bovendien een robuuste ecologische structuur ontstaan. Voor dieren zoals egels zijn heesterzones en hagen aangelegd, samengesteld uit soorten als veldesdoorn, liguster en beuk. Zo is een netwerk ontstaan waarlangs dieren zich door het gebied kunnen bewegen. In het park liggen halfverharde paden die woningen, station, brug en openbare voorzieningen met elkaar verbinden.
De wateroverlast in het gebied is opgelost met een uitgekiend systeem van wadi’s, grasklinkerverharding met ondergrondse berging, hemelwaterriolering en drainage. Met name op de plek van de voormalige gracht is ruimte gemaakt voor wateropvang. Deze wadi’s fungeren niet alleen als waterbuffer bij hevige neerslag, maar ook als speelaanleiding voor kinderen, waarmee ze bijdragen aan het verblijfskarakter van het park.
